تحقیقات نشان میدهد که بوته چای را در حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در چین میشناختند و ابتدا مصرف چای در میان قبایل چین مرسوم گشته اما هم اکنون کشت این گیاه در کشورهای چین، هندوستان، ژاپن، سیلان، جاوه، برزیل، شمال ایران و بسیاری از کشورهای اروپایی انجام میشود، کشت چای از مدار 42 درجه عرض شمالی تا 33 درجه عرض جنوبی رواج دارد. بر اساس افسانهای یکی از سالکان در کوه چای مشغول مراقبه بوده؛ ولی دائم چشمهایش بسته میشده. برای اینکه بتواند چشمهایش را باز نگه دارد پلکهایش را میبرد و به درون کوهستان پرتاب میکند. از آن پلک گیاهی بنام چای میروید که هدیه ایست از طرف خداوند برای افرادیکه به مراقبه (مدیتیشن) مینشینند. طبق روایت افسانه چای ، این نوشیدنی در ۲۷۳۷ پیش از میلاد توسط «شن نونگ» ، امپراطور چین کشف شد و آن زمانی بود که چندین برگ چای با باد به داخل ظرفی از آب جوش افتاد. چای نام یک گیاه و نوشیدنی ساخته شده از این گیاه است. چای واژهای است چینی که در چین و شمال هندوستان به کار میرود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی شدهاست.
نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ میشد و هردو تلفظی از یک واژه یگانه در چینی قدیم هستند. مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند.
چای یک منبع طبیعی از کافئین، تئوفیلین، تیانین و آنتی اکسیدانها است، اما تقریباً بدون چربی، کربوهیدراتها، یا پروتئین و دارای طعمی مطلوب است که کمی تلخ و گس میباشد. بوته چای نباتی است طویل العمر و مانند شمشاد همیشه سبز و شباهت با “مورد” MYRTUS دارد، مرغوبیت برگ چای بنا بر آزمایش های زیادی که بعمل آمده متناسب با طولانی بودن تابستان و مقدار روزهای بارانی است نه مقدار باران. یعنی هرقدر روزهای گرما و بارانی محل کشت زیادتر باشد به همان نسبت چای مرغوب و پرمحصول تر خواهد بود. در اراضی رسی شنی که مواد مغذی خاک زیاد باشد و شخم عمیقی معادل 45 سانتیمتر به زمین زده باشند محصول فراوان و مرغوبی بدست خواهد آمد. درخت چای هم در جلگه و هم در کوهستان بخوبی میروید. تجربه نشان داده که بوته چای از گیاهان وابسته به سایه است که در مجاورت گیاهان بلند قد به خوبی رشد و نما میکند. به این دلیل کشورهای چایکار دنیا برای نگهداری بوته ها از بادهای شدید و جلوگیری از تابش آفتاب سوزان چای را توام با درختان مرکبات و درخت “اوکالیپتوس“، انواع اقاقیا و غیره بفواصل ده متر از یکدیگر میکارند و یا باغ چای را بوسیله کشت این درختان در حاشیه آنها از باد و سایر آسیب ها مصون میدارند.
در ایران پس از اسلام قهوه اولین نوشیدنی مردمان بود که به علت ممنوعیت مصرف نوشیدنی های مرسوم و معمول گذشته ، آن را به عنوان نوشیدنی برگزیدند اما دوری و مسافت زیاد از مراکز تولید، و شرایط نامساعد آن زمان که سختی حمل ونقل و تجارت با سرزمین های تولید کننده قهوه از یک طرف و نزدیکی تجارت ایران با چین و راههای ارتباطی مطمئن مثل جاده ابریشم از طرف دیگر باعث جایگزینی چای به عنوان نوشیدنی اصلی ایرانیان به جای قهوه گردید .
نخستین کسی که کشت چای را در ایران رواج داد و به همین دلیل “پدر چای ایران” خوانده میشود، شاهزاده آقا محمدخان قاجار قوانلو کاشفالسلطنه و مشهور به چایکار، دیپلمات، اصلاحگر، نویسنده، مشروطه خواه دوره قاجار و پهلوی بود.
او فرزند ارشد اسدالله میرزا نایبالایاله بود . در سال ۱۲۷۴ش/۱۸۹۵م، حاج محمد میرزا در حالی که سی سال داشت به دستور میرزا محسن خان مشیرالدوله، به سمت ژنرال کنسولی ایران در هند مأمور شد پس از مدتی اقامت در بمبئی، به محل تابستانی هیئتهای نمایندگی سیاسی واقع در منطقه سیملا در دامنه هیمالیا رفت و همانجا درباره کشت چای به مطالعه پرداخت. سپس به نواحی چایخیز هند سفر کرد و ضمن مشاهده کشت و صنعت چای، دوره تحصیلی آن را نیز به پایان برد و به اخذ گواهینامه نائل آمد. در حالی او به این توفیقات دست مییافت که صنعت چای انحصاری بود و آموختن آن به مردم دیگر کشورهای شرقی ممنوع بود. از این رو، وی ناچار هویت خویش را پنهان ساخت و به عنوان بازرگانی اروپایی در مؤسسه انگلیسیها به تحصیل میپرداخت. وی در مزرعهای کشت چای را نیز تجربه کرد.